ท่อน้ำนมอุดตันและการนวดเปิดท่อน้ำนม
ท่อน้ำนมอุดตัน (Blocked Duct) คือภาวะที่น้ำนมคั่งค้างอยู่ในเต้านม มีก้อนแข็ง กดเจ็บ น้ำนมไม่ออก เนื่องจากน้ำนมไหลออกได้ยากจากการอุดตันของท่อส่งน้ำนม ซึ่งหากปล่อยอาการของท่อน้ำนมอุดตันเอาไว้นาน หรือมีการติดเชื้อบริเวณเต้านมเพิ่มเติม อาจเกิดเป็นเต้านมอักเสบ หรือพัฒนาไปเป็นฝีที่เต้านมได้ โดยท่อน้ำนมอุดตัน มักมีอาการดังต่อไปนี้
อาการของท่อน้ำนมอุดตัน
-
คลำพบก้อนแข็งบริเวณเต้านมที่มีท่อน้ำนมอุดตัน
-
เต้านมแข็ง เป็นแผ่นหนา
-
ลูกดูดนมไม่ออก หรือปั๊มนมได้ปริมาณลดลง
-
บางครั้งอาจพบหัวนมหรือลานนม แข็งหรือผิดรูป
-
บางท่านอาจมีจุดสีขาว (White dot) ที่หัวนม
สาเหตุของท่อน้ำนมอุดตัน
-
การสะสมของน้ำนม จากการที่ลูกดูด/ปั๊มนมไม่เกลี้ยงเต้า หรือจากการตกรอบปั๊ม
-
การกินอาหารที่มีไขมันเยอะ อาจทำให้เกิดไขมันไปอุดอยู่ที่บริเวณหัวนม ทำให้น้ำนมไม่สามารถไหลออกมาได้
-
มีปริมาณน้ำนมมาก ทำให้การระบายน้ำนมออกได้น้อยกว่าปริมาณที่น้ำนมผลิตออกมา
-
การนอนทับเต้านมนาน ๆ การใส่เสื้อในรัด ๆ หรือมีโครง ทำให้เกิดการกดทับกดเบียดบริเวณเต้านม ทำให้น้ำนมไหลเวียนไม่ดี
วิธีการดูแลตนเอง
คุณแม่ท่านใดที่กำลังประสบปัญหาท่อน้ำนมอุดตัน สามารถดูแลตัวเองเบื้องต้นได้ด้วยวิธีดังนี้
-
ก่อนให้นม แนะนำให้ประคบอุ่นที่บริเวณเต้านมประมาน 3-5 นาที (กรณีที่ไม่มีไข้ร่วมด้วย)
-
ให้ลูกดูดนมจากข้างที่มีปัญหาก่อน เพื่อระบายน้ำนม ร่วมกับจัดท่าในการให้นม โดยให้คางของลูกอยู่บริเวณที่เป็นก้อน หรือให้คางชี้ไปบริเวณที่เป็นก้อน เพื่อให้ลูกช่วยดูดน้ำนมส่วนนั้นออก
-
ขณะที่ลูกกำลังดูดนมอยู่ สามารถนวดเบา ๆ จากบริเวณที่อุดตันไล่ลงไปที่หัวนมได้
-
ให้ลูกดูดนมหรือปั๊มนมบ่อย ๆ อย่างน้อย 8-10 ครั้ง / วัน และต่อครั้งให้ดูดอย่างน้อยข้างละ 15-20 นาที หรือปั๊มครั้งละ 30 นาที
-
หลังจากลูกดูกนมเสร็จแล้ว แนะนำให้คุณแม่นวดเบา ๆ และบีบน้ำนมออกอีกครั้งเพื่อระบายน้ำนมส่วนที่เหลือ
-
หากอาการยังไม่ดีขึ้นภายใน 24 ชั่วโมง แนะนำปรึกษาแพทย์
วิธีเคลียร์เต้านม
สำหรับคุณแม่หลังคลอด หรือคุณแม่ท่านใดที่กำลังประสบปัญหาท่อน้ำนมอุดตัน การนวดเคลียร์เต้านม และบีบมือเพื่อระบายน้ำนมออกด้วยตัวเองหลังให้ลูกเข้าเต้า หรือหลังปั๊มนม จะช่วยให้น้ำนมส่วนที่เหลือระบายออกมาได้มากขึ้น ช่วยลดหรือแก้ไขปัญหาท่อน้ำนมอุดตันได้ โดยคุณแม่สามารถนวดเคลียร์เต้าเองได้ ด้วยวิธีดังนี้
1. คลึงรอบเต้านม - ใช้ปลายนิ้วหรือฝ่ามือทั้ง 2 ข้างวางด้านบนและด้านล่างเต้านม ออกแรงคลึงสลับทิศกัน ทั้งด้านบน-ด้านล่าง และด้านนอก-ด้านใน
2. คลึงเป็นก้นหอย - ใช้มือข้างหนึ่งรองใต้เต้านม ใช้นิ้วโป้งหรือปลายนิ้วของมืออีกข้างวนเป็นรูปก้นหอย จากด้านนอกเต้านม วนเข้าด้านใน 3-5 รอบ แล้วสลับข้าง
3. นวดเข้าหาลานนม – ใช้มือข้างหนึ่งรองใต้เต้านม ใช้นิ้วโป้งหรือปลายนิ้วของมืออีกข้างรีดเต้านม โดยรีดในทิศเข้าหาลานนม นวดจนรอบเต้านมแล้วสลับข้าง ในส่วนด้านล่างของเต้านม สามารถใช้ปลายนิ้วของมือทั้ง 2 ข้าง นวดโดยการสลับมือโกยจากฐานเต้านมขึ้นมาในทิศเข้าหาลานนมได้
4. นวดลานนม - ใช้นิ้วโป้งและนิ้วชี้จับบริเวณลานนม บีบสลับกับคลึงเบา ๆ รอบลานนมและหัวนม ทำ 3-5 ครั้ง และทำสลับกันทั้ง 2 ข้าง
5. กระตุ้นจี๊ด – ใช้นิ้วโป้งและนิ้วชี้จับหัวนมและหมุนคลึงไปมา สลับกับดึงหัวนมขึ้นลง ทำต่อเนื่องนานประมาน 2-3 นาที ต่อข้าง บางท่านเมื่อรู้สึกจี๊ดแล้วจะรู้สึกเหมือนมีเข็มเล็ก ๆ ทิ่มอยู่ที่เต้านมหรือหัวนม หรือมีอาการจี๊ดบริเวณเต้านม
6. บีบมือ – ทำมือเป็นรูปตัว C ปลายนิ้วทั้ง 4 วางไว้ที่ฐานเต้านม ส่วนนิ้วโป้งวางเหนือลานนม จากนั้นยกเต้านมขึ้นตรง ๆ กดเข้าหาตัว แล้วบีบน้ำนมออกโดยใช้ปลายนิ้วไล่เข้าหากัน จากนั้นบีบต่อเนื่องจนน้ำนมเกลี้ยงเต้า
การนวดเปิดท่อน้ำนม
การนวดเปิดท่อน้ำนม เป็นการนวดตามแนวท่อน้ำนมบริเวณเต้านม เพื่อกระตุ้นการไหลเวียน โดยคุณแม่หลังคลอดที่มีปัญหาคัดตึงเต้านม น้ำนมน้อย ปั๊มนมไม่ออก หรือท่อน้ำนมอุดตัน การนวดเปิดท่อน้ำนมจะเป็นหนึ่งในวิธีที่ทำให้น้ำนมไหลออกมาได้ดีขึ้น
การนวดเปิดท่อน้ำนมโดยนักกายภาพบำบัด
-
การประคบอุ่นบริเวณเต้านม เพื่อกระตุ้นการไหลเวียน
-
การใช้อัลตราซาวด์ (Ultrasound therapy) อัลตราซาวด์เป็นคลื่นเหนือเสียงที่ทำให้เกิดการสั่นสะเทือนในระดับเซลล์ ทำให้เกิดความร้อนลึก ทำให้หลอดเลือดขยายตัว ทำให้การไหลเวียนภายในดีขึ้น ส่งผลให้การไหลของน้ำนมดีขึ้น
-
การนวดเปิดท่อน้ำนม โดยนักกายภาพบำบัดจะช่วยนวดระบายน้ำนมที่คั่งค้างอยู่ ให้ไหลระบายออกมาได้ดีขึ้น
